اسلام، ديني يکتاپرستانه و از دين‌هاي ابراهيمي است. به پيروان اسلام «مسلمان» مي‌گويند. هم‌اکنون اسلام از ديد شمار رسمي پيروان، در جايگاه دوم در جهان جاي دارد.

مسلمانان براين باورند که خداوند، قرآن را به محمد از طريق فرشته اي به نام جبرئيل فروفرستاده‌است. به باور مسلمانان خدا بر بسياري از پيامبران، وحي فرستاده و محمد آخرين آنان است. مسلمانان محمد را اعاده‌کننده ايمان توحيدي خالص ابراهيم، موسي، عيسي و ديگر پيامبران مي‌دانند و معتقدند که اسلام کامل‌ترين و آخرين آيين الهي است.

اسلام به معني تسليم در برابر خداست. اسلام دين قانون و عمل است، نه رياضت و رهبانيت. اسلام يک دين ميانه‌رو است؛ تشويق به کمک به فقيران مي‌کند ولي تشويق به ترک دنيا نمي‌کند. اسلام بر رفتار درست تاکيد مي‌کند: شراب‌خواري و قمار منع شده‌اند و مسلمان موظف است از خوردن غذاي حرام خودداري کند. مسلمان مي‌تواند مستقيماً با خدا راز و نياز کند و لزوماً نيازي به واسطه فيض نيست. مسجد تنها مکان تجمع است و مانند کليسا داراي قدرت مذهبي نيست. اسلام، برخلاف يهوديت، پس از ظهور به سرعت ديني جهاني مي‌شود و مردم را به مسلمان‌شدن تشويق مي‌کند ولي اصرار زيادي بر مسلمان‌کردن ندارد.

محتويات
 واژه شناسي
 باورها
. خاتميت اسلام از ديدگاه قرآن و سنت
. اصول دين
. خدا
. شهادتين
. قرآن
. تقويم و اوقات شرعي
. اذان
 تاريخ اسلام
. محمد
.. پيش از پيامبري
.. پيامبري در مکه
.. پيامبري در يثرب
.. مرگ
. اولين مسلمانان
. خلفاي راشدين
. خلفاي اموي، عباسي و فاطمي
 مذاهب اسلامي
. شيعه
. اهل سنت
. ديگر فرقه‌هاي اسلامي
 اسلام در جهان
 اسلام و ديگرانديشه‌ها
. منتقدان
 نگارخانه
 جستارهاي وابسته
 پانويس
 فهرست گزيده منابع
 

واژه شناسياسلام در زبان عربي از ريشه (س-ل-م) است و معني لغوي اين ريشه «سالم شدن» و «رهايي يافتن از آفات» است . واژه «سلام» نيز مشتق شده از همين ريشه است.. با توجه به معني اسلام، «مسلم» (در فارسي: مسلمان) يعني کسي که خدا را خالصانه و بي ريا مي‌پرستد و اختيار خود را تسليم امر و نهي او مي‌کند.

باورهامعارف اسلامي به سه بخش کلي تقسيم مي‌شوند:

اصول عقايد: باورهاي بنيادين فکري (اصول دين يا عقايد) که توحيد، اساسي ترين آنها است.
اخلاق: توصيه‌هاي اخلاقي که برخي از آنها، عبارتند از: عدالت، شجاعت و عفت.
احکام فقهي: فرامين عملي و عبادي که اساسي ترين آنها (فروع دين يا فقه اصغر) هستند. فرامين عملي آداب، مناسک و عبادات را دربرمي‌گيرد.
عقايد را در علم کلام، احکام را در علم فقه و اخلاق را در علم اخلاق شرح و بسط مي‌دهند.

خاتميت اسلام از ديدگاه قرآن و سنتاز ديدگاه مسلمانان، اسلام خاتم اديان الهي است. خاتميت به اين معناست که اسلام در بر دارنده تمام آن مطالبي است که بايد از طريق وحي براي انسان بيان شود. {قرآن دين اسلام را به عنوان خاتم اديان الهي معرفي مي‌کند:

إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يهْدِي لِلَّتِي هِي أَقْوَمُ.
يعني اگر شريعت اسلام را در يکسو و ساير شرايع آسماني را که براي سراسر حيات بشر در دورانهاي گذشته مقدّر شده‌است در طرف ديگري بگذاريم، شريعت اسلام از همه آنها استوارتر است که اين خود معني خاتميت و شريعت آخرين است.

قُلْ إِنَّنِي هَدانِي رَبِّي إِلي‏ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ دِيناً قِيماً مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً وَ ما کانَ مِنَ الْمُشْرِکِين‏.
به جهانيان بگو: پروردگار مرا به راهي راست رهبري فرموده و آن ديني است قيم و زوال‏ناپذير که بنيادش از همان سنت و رويه ابراهيم است. در سوره بينه پس از آنکه مي‏فرمايد "مشرکين دست از عقيده باطل خود برنمي‌دارند جز آنکه فرستاده خدا با آيات و بينات فرا رسد و آيات کتاب قيم را برايشان بخواند. اينان دستوري ندارند جز آنکه خداي را با نيت پاک پرستش کنند، نماز بخوانند و... ، مي‌فرمايد: ذلِکَ دِينُ الْقَيمَة. اين آيين –اسلام- ديني است قيم و زوال‏ناپذير.

در سوره آل عمران:
وَ مَنْ يبْتَغِ غَيرَ الْإِسْلامِ دِيناً فَلَنْ يقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِين‏. هر که جز آيين اسلام در جستجوي آيين دگر آيد، تا ايد و انقراض جهان از او پذيرفته نيست و بروز رستاخيز از زيان‏کاران است.

در سوره مائده:
الْيوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِينَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيکُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِيناً. امروز که پيامبر اسلام عهده‏دار هدايت بشر است، دين را براي شما تکميل و نعمت را براي شما تمام کردم، و خشنودم که براي هميشه بر دين اسلام باقي باشيد. روشن است که آيات فوق آيين اسلام را پابرجاترين راه هدايت و دين قيم و زوال‏ناپذير و گرويدن به غير آن را تا انقراض جهان غيرقابل‌قبول دانسته و او را کمال و بلوغ ديانت و تمام نعمت معرفي کرده‌است.

در رواياتي از ائمه اسلام: نيز به ابديت آيين اسلام تصريح شده‌است از جمله علي بن ابيطالب گويد:
إِنَّ هَذَا الْإِسْلَامَ دِينُ اللَّهِ الَّذِي اصْطَفَاهُ لِنَفْسِهِ... ثُمَّ جَعَلَهُ لَا انْفِصَامَ لِعُرْوَتِهِ وَ لَا فَکَّ لِحَلْقَتِهِ وَ لَا انْهِدَامَ لِأَسَاسِهِ وَ لَا زَوَالَ لِدَعَائِمِهِ وَ لَا انْقِلَاعَ لِشَجَرَتِهِ وَ لَا انْقِطَاعَ لِمُدَّتِهِ} اسلام همان آييني است که پروردگار بزرگ آن را در ميان اديان برگزيده و قوانين آن را به اندازه‏اي استوار فرموده که دستاويز آن پايان ناپذير و حلقه‏اش گسستني نيست. اساس و بنيادش انهدام نمي‏پذيرد و ارکانش زايل و نابود نمي‏گردد. درختش هرگز از ريشه بيرون نيايد [اين چنين] مدنش نيز هيچ وقت پايان نمي‌پذيريد.

اصول ديننوشتار اصلي: اصول دين

از بنيادي‌ترين باورهاي مسلمانان تحت عنوان اصول دين ياد مي‌شود. اصول دين نزد مسلمانان سه عدد هستند اعتقاد به هر کدام از اين اصول، باورهايي را به عنوان زير شاخه موجب مي‌شود:

1.توحيد: يعني اعتقاد به يگانگي خداوند و اعتقاد به صفات او.
2.نبوت: يعني اعتقاد به ضرورت فرستادن پيامبران از سوي خداوند براي راهنمايي بشر.(و اعتقاد به پيامبري محمد).
3.معاد: يعني اعتقاد به وجود جهاني که بعد از فروپاشي اين جهان کنوني، نمايان مي‌شود و در آن جهان نيکان و بد کرداران به سزاي کردار خويش مي‌رسند.
در ميان اين اصول آنچه ريشه بقيه‌است، توحيد مي‌باشد، به طوري که دين شناسان مسلمان مي‌کوشند تا با اثبات آن بقيه اصول و فروع را ثابت کنند شيعيان علاوه بر اين سه اصل، به عدل و امامت نيز به عنوان اصلهاي چهارم و پنجم معتقدند.

خدا
بسم الله الرحمن الرحيم، نخستين آيه قرآننوشتار اصلي: الله

الله نام ويژه خداي يکتا در قرآن و نوشتارهاي اسلامي است. با اين حال فارسي‌زبانان معمولاً از واژه خدا استفاده مي‌کنند. به باور مسلمانان خداوند در اسلام به زبان اصلي که همان زبان عربي فصيح (زبان قرآن) است  نام دارد که يک نام خداوند، اسم اعظم است. بيشتر اسامي خدا، در اسلام، نشان‌دهنده برتري مطلق است..

شناخت خداوند اصلي ترين باور مسلمانان است و همين موضوع است که اين دين را در ميان ساير اديان ابراهيمي متمايز ساخته. خلاصه باور مسلمانان به خدا را مي‌توان در جمله‌اي از قرآن ديد  که در آن گفته مي‌شود:

ِ لَيْسَ کَمِثْلِهِ شَيْ‏ءٌ وَ هُوَ السَّميعُ الْبَصير (ترجمه: هيچ چيز همانند او نيست و او شنوا و بيناست)[–]

که در تفسير آن از علي بن ابي طالب نقل شده که آن را توصيف قابل قبول خدا دانسته‌است  و مفسرين هم به تبعيت از وي گفته‌اند: «اين جمله در حقيقت پايه اصلي شناخت تمام صفات خدا است که بدون توجه به آن به هيچيک از اوصاف پروردگار نمي‌توان پي برد»

شهادتين
شهادتين، ورودي کاخ توپ‌قاپي در استانبولنوشتار اصلي: شهادتين

پذيرش اسلام از سه روش امکان دارد: گفتن شهادتين، با انجام دادن کارهاي ويژه مسلمانان، اسلام با پيروي از اعمال مسلمانان. شهادتين: «اشهد ان لا اله الا الله» و«اشهد ان محمدرسول الله»

قرآن
بخش نخست سوره نور از کتاب قرآننوشتار اصلي: قرآن

قرآن، کتاب مقدس مسلمان است و به زبان عربي نوشته شده‌است، که طبق مندرجات آن و باور مسلمانان توسط وحي الهي به محمد فروفرستاده شد.

به اعتقاد مسمانان «قرآن وحي نامه اعجازآميز الهي است، که به زبان عربي واژه به واژه توسط فرشته وحي، جبرئيل امين، از جانب خداوند و از لوح محفوظ بر قلب و زبان پيامبر اسلام هم اجمالاً يکباره، و هم کم‌کم در طول  سال نازل شده‌است.»

اين کتاب معتبرترين متن ديني نزد مسلمانان است و مسلمانان آن را «معجزه» و «سند اثبات پيامبري» محمد مي‌دانند.

اغلب مذاهب اسلامي بر درستي متن آن اتفاق نظر دارند و اختلافات در نحوه خواندن متن، تفسير و گاهي، ترتيب آن است. ميزان اين اتفاق نظر به اندازه‌ايست که شيعيان دوازده‌امامي ايران و وهابيان عربستان رسم‌الخط واحدي از قرآن را به‌کار مي‌برند. مسلمانان روي بي‌خطابودن قرآن تاکيد دارند. مفسرين اهل سنت بصورت تاريخي همواره معتقد بودند که آيات قرآني که در امروزه در دست ما است دقيقاً همان چيزي است که محمد بيان کرده‌است و هيچگونه تغييري اعم از حذف يا اضافه در آن صورت نگرفته‌است. مسلمانان قرآن را کتاب مقدس دين خود مي‌دانند و از آن با القابي چون «کريم» و «مجيد» ياد مي‌کنند. قرآن، خود را به عنوان «لوح حفاظت‌شده» ((به عربي: «اللَوح المحفوظ»)‏) مي‌خواند.

تقويم و اوقات شرعي
گردش ماه، اساس تقويم اسلامياوقات شرعي، به زمانهاي مشخص و دقيقي از شبانه روز، گفته مي‌شود که شخص دين‌دار، در آن زمان‌ها، رفتار ديني زماندار خود را انجام مي‌دهد. محاسبه دقيق زمان‌هاي شرعي، از ديرباز، نزد منجمان، رايج بوده‌است.

اذاننوشتار اصلي: اذان
 
محمد پس از فتح مکه بلال حبشي، يک برده سياه آزاد شده، را مأمور کرد که بر بام کعبه اذان بگويد. بلال اولين موذن اسلام است.فهرست0:00.اذان به شيوه کنوني اهل تسنناهل سنت، عقيده دارند که نخستين بار، اذان در مدينه خوانده شد و حمزه اين پيشنهاد را به محمّد داد. در حالي که برخي ديگر، طبل، بوق يا زنگ را براي دعوت مردم به نماز، پيشنهاد کرده بودند.[نيازمند منبع] اهل سنت، همچنين بر اين باور هستند که بعضي عبارات اذان، مانند «الصلوة خير من النوم» را عمر بن خطاب افزوده‌است. اين در حالي است که شيعيان اذان را عبادتي مي‌دانند که از جانب خدا تعيين گرديده و تغيير در جملات اذان را بدعت مي‌دانند، شيعيان همچنين از لفظ اشهد ان علي ولي الله و اشهد ان علي حجت الله در اذان استفاده مي‌کنند ولي هيچ دليلي از پيامبر مبني بر کاربرد اين الفاظ در نماز ثابت نشده است. همچنين عقيده شيعه اين است که محمّد پيش از هجرت، براي تمام نمازهاي واجب خود، اذان مي‌گفته‌است . در ايران، اغلب اذان را در آواز بيات ترک در گوشه روح‌الارواح مي‌خوانده‌اند. در مراسم تعزيه، اگر اذان گفته شود، به آواز کردي است. اولين اذان سال در يکم هجري و در مدينه بود. در مسند ابوداود به اسناد صحيح از عبدالله پسر زيد پسر عبد ربه انصاري آمده که او براي اولين بار پيشنهاد اذان را به محمد داده و محمد از او پذيرفته است.

تاريخ اسلام نوشتار اصلي: تاريخ اسلام
 
محمد 

نوشتار اصلي: محمد

ابوالقاسم محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب بن هاشم (‎ - )، بنيان‌گذار و پيامبر دين اسلام است. درباره زندگي محمد گزارش‌هاي فراوان و روشني در متون تاريخي آمده‌است، ولي مانند هر شخصيت مهم تاريخي پيش از دنياي مدرن، تمام جزئيات زندگي او مشخص نيست. از اين‌روي که محمد، از تأثيرگذارترين شخصيت‌هاي تاريخ بشري است؛ زندگاني، اعمال و افکار او در طي قرن‌ها، بين موافقان و مخالفانش محل اختلاف و منازعه بوده‌است. در دوران جواني‌اش، او را امانت‌دار مي‌دانستند و «محمد امين» خطاب مي‌کردند.

در قرون وسطي، محمد در تصور عمومي غربيان بت يا خدايي پنداشته مي‌شد که توسط مسلمانان پرستيده مي‌شود. پس از اصلاحات پروتستاني، تصور غرب از محمد تغيير کرد، و در نگاه عمومي آنان به شخصي نعوذ به الله متقلب، مکار و خودخواه تبديل شد همانگونه که در عصر حاضر هم از این الگوی نمونه و بی همتای جهان عکس ها و کاریکاتورهای زشت و توهین آمیزی توسط غیر مسلمانان از جنمله غربیان(آمریکا،انگلیس و...) انتشار می یابد.

پيش از پيامبري در جواني همراه گروهي از جوانان قبايل ده‌گانه مکه، درصدد برآمده بودند تا با ايجاد گروهي از پاسبان‌هاي داوطلب، اجازه ندهند تا حق ستم‌ديدگان توسط ستم‌کاران پايمال شود. نام پيمان اين نيروهاي داوطلب حلف‌الفضول (پيمان جوانمردان)، و محمد از شمار موسسان آن بود. او به اين موضوع، که در جواني در چنين نيرويي عضويت داشته‌است افتخار مي‌کرد.

خدیجه همسر پیامبر ، نخستين کسي بود که به وي ايمان آورد و پس از وي علي بن ابيطالب پسر عمو، و زيد بن حارث پسر خوانده‌اش . شيعيان بر اين باورند که طبق اسناد و مدارکي؛ محمد بارها در معرض عموم علي را به عنوان جانشين خود انتخاب کرده که از مهمترين اين اسناد به «زمان دعوت از نزديکان» (عشيره الاقربين)، و به آخرين سفر حج در غدير خم اشاره مي‌کنند و مي‌گويند که در آن زمان حتي عمر و ابوبکر و ديگر صحابه با علي بيعت کرده‌اند. سني‌ها اين قضيه را منکرند، ولي علي را نيز همچون ديگر صحابه محترم مي‌شمارند. و نيز گفته مي‌شود که جعفر ابن ابوطالب، زيد (تنها مسلماني که بجز محمد، نامش در قرآن آمده)، ابوذر، ابوبکر و زبير نيز از زمره ديگر نخست ايمان آورندگان به اسلام بودند. محمد تا سه سال پس از بعثت دعوت خود را آشکار نکرد. اولين گروهي که محمد آن‌ها را آشکارا به اسلام دعوت نمود، بستگان خودش بودند. پس از آن به کوه صفا رفت، و تمام قريش را به پذيرش اسلام فراخواند.

پس از مدتي سران قريش تصميم به مقابله با وي گرفتند. اولين اقدام آن‌ها گفتگو با ابوطالب بود. سران قريش پس از آنکه کمک خواستن از ابوطالب را بي‌هوده ديدند، تصميم به ياري جستن از يهوديان مدينه گرفتند، ايشان، سه سؤال را براي پرسش از محمد، مطرح کردند و گفتند اگر وي پاسخ را بداند، در پيامبري او شکي نيست. محمد درست زماني که سران قريش احساس پيروزي مي‌کردند، پاسخ آن پرسشها را داد.

پيامبري در يثربگاهشمار زندگي محمد در مدينه
رويدادهاي مهم در دوران زندگي محمد در مدينه
 جنگ داخلي مدينه
 هجرت
 معراج
 غزوه بدر: شکست اهل مکه از مسلمانان
 شکست بني‌قينقاع
 غزوه احد: شکست مسلمانان از اهل مکه
 شکست بني‌نضير
 غزوه احزاب
 شکست بني‌قريظه
 صلح حديبيه
 دسترسي به کعبه
 غزوه خيبر
 نخستين سفر حج
 غزوه مؤته
 فتح مکه
 غزوه حنين
 غزوه طائف
 تسلط بر بيشتر شبه‌جزيره عربستان
 جنگ با مسيحيان تبوک
 حجةالوداع
 درگذشت 

بر پايه روايت‌هاي اسلامي، قريشيان براي کشتن محمد نقشه‌اي را طرح کردند. محمد به کمک علي ايشان را گمراه کرد، و به همراه ابوبکر از مکه بيرون رفت. به اين سان، در سال  ميلادي (برابر با سال سيزدهم پس از آغاز دعوت خود) وي به مدينه که آبادي بزرگي بود هجرت کرد. همراهاني که با وي از مکه به مدينه مهاجرت کردند مهاجران، و مردم يثرب که پيامبر و مهاجران را ياري رسانده بودند انصار ناميده شدند. اين هجرت مبدا تقويم اسلامي شد.

به نوشته محمود طالقاني مسلمانان، معتقد به ذکر مشخصات پيامبري محمد در کتاب‌هاي مقدس پيش از او هستند، در حالي که يهوديان و مسيحيان چنين موضوعي را نپذيرفتند. او سبب هجرت اقوامي از يهوديان را به سرزمين حجاز، و سکونت در دهکده گمنام و بي نام و نشان يثرب را ناشي از همين پيش‌بيني‌ها و پيش‌گويي‌ها مي‌داند.

مرگ
محمد در حجةالوداع، اضافه کردن ماه‌هاي اضافي را ممنوع مي‌کند. (نتيجه اينکه هر سال، فقط  ماه، خواهد داشت). نگاره‌اي از نسخه رونوشت عثماني از کتاب «آثار الباقيه» (نگارنده: ابوريحان بيروني) متعلق به قرن  ميلادي.محمد چند ماه پس از حجة الوداع مريض شد، و چند روزي از سردرد و ضعف رنج برد. در روزي دوشنبه که محمد سخت بيمار بود و نتوانست از خانه بيرون رود، ابوبکر به پيش‌نمازي با مسلمانان نماز خواند. محمد سرانجام در همان روز دوشنبه  صفر برابر با  ژوئن ، در حالي که  سال زيسته بود از دنيا رفت. پس از درگذشت محمد، ابوبکر وارد مسجد شد و آيه‌اي از قرآن را با اين مضمون خواند: «محمد نيست مگر فرستاده‌اي که پيش از او فرستادگان آمده و رفته‌اند؛ پس آيا اگر او بميرد و يا کشته شود به سوي گذشتگان‌تان بازخواهيد گشت؟ و هر کس بازگردد به خدا آسيبي نمي‌زند، و خدا سپاس‌گزاران را پاداش مي‌دهد. سپس گفت:

اي مردم، هر کس محمد را مي‌پرستد، پس بداند همانا محمد مرده است و هر کس خداي محمّد را مي‌پرستد، بداند که او زنده‌اي است که هرگز نمي‌ميرد.
او را در خانه عايشه همسرش دفن کردند. مسجدي که بعدها به محل دفنش افزوده شد، به زيارتگاه مسلمانان تبديل شد.»[آل‌عمران ]

 
اولين مسلمانان نوشتار اصلي: اولين مسلمانان

پس از شخص محمد امين پيامبر اسلام اولين زن، خديجه همسر وي، و اولين مرد، علي امام اول شيعيان، و سپس ابابکر، زيد بن حارث، اباذر غفاري، سعد بن ابي‌وقاص، لبابه دختر حارث، عبدالرحمن بن عوف، ابوعبيده جراح، عبدالله بن مسعود، عمار بن ياسر و سميه مادر وي، در منابع با اختلاف در پسي و پيشي ذکر شده اند.

خلفاي راشدين نوشتار اصلي: خلفاي راشدين
 
گستره قلمروي اسلامي
     در زمان محمد (–)
 
     در زمان خلفاي راشدين (–)
 
     در زمان بني‌اميه (–)ابوبکر، از صحابه  و دوستان محمد،  براي نخستين بار، لقب «صديق» را از او دريافت کرد. او، هنگامي که اسلام را پذيرفت، حدود  سال سن داشت. پس از درگذشت محمد، اتحاد ميان مهاجران، به خصوص زمينه‌سازي عمر و ابوعبيده بن جراح، کار را براي تصدي مقام خلافت توسط ابوبکر، هموار کرد. هر چند منذر بن ارقم در دفاع از علي بن ابيطالب سخن راند، ولي عدم حضور بني هاشم باعث شد تا سرانجام، در حالي که علي بن ابيطالب، به تغسيل و تدفين ايشان مشغول بود اهل سقيفه کار را تمام کرده و از هر عملي که موجب سستي پايه‌هاي بيعت با ابوبکر شود، جلوگيري کنند.

عمر بن خطاب (به عربي: ابو حفص عمر بن الخطاب بن نفيل بن عبد العزي)‏، از قدرتمندترين خلفاي راشدين و از بزرگترين فرمانروايان مسلمان در طول تاريخ اسلام مي‌باشد که تحت فرمان او، سرزمين بين‌النهرين و سوريه را فتح شده و استيلاي بر پارس و مصر آغاز شد. عمر پس از ابوبکر در سال  ميلادي، به خلافت رسيد و نخستين کسي بود که لقب «اميرالمؤمنين» را براي خود برگزيد. در منابع اهل تسنن ادعا شده است، در سال هفتم پس از مرگ محمد، عمر با ام کلثوم دختر علي ابن ابي طالب ازدواج کرد.. ولي شيعيان ادعا ميکنند که عمر قاتل فاطمه زهرا است و علي دخترش را هرگز به ازدواج قاتل همسرش درنياورد. عمر بن خطاب، در طول ده سال خلافت خود، زندگي اقتصادي ساده‌اي داشت و از تجمل گرايي سخت متنفر بود. بارها کارگزاران خود را به دليل تجمل گرايي برکنار، توبيخ يا جريمه کرد[نيازمند منبع]. از جمله خصوصيات عمر بن خطاب سختگيري او در مورد غير عرب بود؛ به عنوان مثال چنانچه در منابع اهل سنت ذکر شده‌است وي دستور داده بود که سهم بيت المال غير عرب‌ها برابر سهم بردگانِ عرب باشد  و نيز اگر مرد عرب از عجم زن گرفت و بچه‌اي از اين ازدواج به دنيا آمد، چنانچه آن بچه در بلاد عرب به دنيا بيايد از پدرش ارث مي‌برد و اگر در سرزمين غير عرب به دنيا بيايد از پدرش ارث نمي‌برد  ويا از ورود غير عرب‌ها به پايتخت حکومت اسلامي که شعار برابري نژادها را داشت  منع کرد . او توسط يک ايراني به نام پيروز نهاوندي کشته شود. عمر، در اخرين روزهاي عمر خود، شش تن از صحابه را مامور نمود تا در مدت سه روز خليفه سوم را تعيين کنند. اين شش تن، عبارت بودند از: علي بن ابيطالب، عثمان بن عفان، عبدالرحمن بن عوف، زبير بن عوام، طلحة بن عبيد اللّه و سعد بن ابي‌وقاص. عمر چنين دستور داد که:«اگر چهار نفر نظري دادند و دو نفر مخالف شدند، آن دو نفر را گردن بزن و اگر سه نفر توافق کردند و سه نفر مخالفت نمودند، سه نفري که عبد الرحمان در ميان ايشان نيست، گردن بزن، و اگر سه روز گذشت و بر کسي توافق حاصل نکردند، همه ايشان را گردن بزن». در اين سه روز مذاکرات زيادي انجام شد و نتيجه بين علي وعثمان مردّد شد. سرانجام، عبدالرحمن، عثمان را انتخاب کرد و عثمان، به خلافت رسيد.

بخشش فراوان عثمان از بيت المال به خويشاوندانش  که پيشاپيش توسط خليفه دوم پيش بيني شده بود،  و مال اندوزي او،  از علل طغيان مردم عليه او به شمار مي‌رود. علاوه بر اين دلايل، علي بن ابيطالب، بي تابي مردم در برافکندن عثمان از خلافت را دليل ديگري بر قتل عثمان مي‌داند. پس از کشته شدن عثمان به دست شورشياني از مصر و کوفه و بصره، نظرها بر علي و طلحه بود. در اين ميان اهالي مصر متمايل به طلحه بودند و انصار، بصريان و کوفيان تمايل بر خلافت علي داشتند.

سرانجام، ابوالحسن علي ابن ابي طالب در  ذيحجه سال  برابر  ژوئن ، به خلافت برگزيده شد.

علي علاوه بر اينکه در مسائل شرعي (به‌خاطر وقوف بسيار زياد او بر قرآن و سنت) و در فقه، تفسير، سياست، محل رجوع مسلمين (به خصوص خليفه دوم) بود  در سخنوري و ادبيات نيز چيره بود. مرتضي مطهري به نقل از محمد عبده سخن او را شيواترين سخن پس از قرآن مي‌داند. به طوري که وابستگان بني اميه، گفتارش را از حفظ مي‌کردند، تا بيانشان شيوا شود. بخشي از گفتارها و نوشتارهاي وي در کتابي به نام نهج البلاغه جمع آوري شد. به گفته اروينگ، علي، شخصي دلير، سخنور و بخشنده بود.

خلفاي اموي، عباسي و فاطمينوشتارهاي اصلي: امويان، خلافت عباسيان، و خلفاي فاطمي

پس از صلح حسن و معاويه، حکومت به بني اميه و سپس به بني عباس رسيد. عبدالرحمان سوم و جانشينانش در آندلس، فاطميان، حفصيان و مرينيان نيز خود را جانشين محمد مي‌دانستند. سلاطين عثماني هيچ‌گاه رسماً خليفه نبودند. تنها عبدالمجيد دوم از  تا  خود را خليفه تمامي مسلمانان خواند.

مذاهب اسلامينوشتار اصلي: مذاهب اسلامي

 
مذاهب اسلامي در يک نگاهمسلمانان به دو مذهب عمده شيعه و سني بخش مي‌شوند. هر يک از اين دو فرقه انشعاباتي دارند. براي نمونه صوفي‌گري در ميان شيعه و سني وجود دارد.

شيعه نوشتار اصلي: شيعه

شيعيان بر اين باورند که امام و جانشين پيامبر اسلام از راه نص شرعي تعيين مي‌شود و امامت علي، نخستين امام شيعيان و ديگر امامان شيعه نيز از راه نص شرعي ثابت شده‌است. اصول دين در تشيّع پنج‌گانه‌است و علاوه بر سه اصل دين توحيد، نبوت و معاد، به دو اصل ديگر يعني عدل و امامت نيز باور دارند:

عدل:يعني اعتقاد به عدالت خدا
امامت:يعني اعتقاد به ضرورت فرستادن امامان از سوي خدا براي راهنمايي بشر.
مهم‌ترين مذاهب شيعه، عبارتند از دوازده‌امامي، اسماعيليه، زيديه، کيسانيه، واقفيه و فطحيه.

اهل سنت نوشتار اصلي: سني

 
نقشه پراکندگي مذهبي در ميان کشورهاي اسلامياهل سنت بر اين باورند محمد، پيامبر اسلام، پس از خود جانشيني تعيين نکرد و پس از فوت محمد مسلمانان آن زمان بر اساس شورا يک تن را به عنوان خليفه مسلمين انتخاب کرده‌اند.[نيازمند منبع] در آغاز در سقيفه بني ساعده، ابوبکر را که از صحابه (ياران) و نزديکان محمد بود و در ميان مسلمانان محبوبيت و اعتبار زيادي داشت، براي خلافت پس از محمد بر جامعه نوبنياد مسلمانان انتخاب کردند. سنيان به چهار مکتب فقهي عمده که عبارتند از: حنفي، مالکي، شافعي و حنبلي تقسيم مي‌گردند.

ديگر فرقه‌هاي اسلامي نوشتار اصلي: خوارج
نوشتار اصلي: تصوف

پيامبر اسلام زماني که در مدينه بود، براي سران امپراتوري‌هاي جهان نامه نگاري کرد و آنها را به اسلام دعوت نمود. يکي از اين نامه‌ها خطاب به خسرو پرويز شاه ايران بود. پس از درگذشت محمد، مسلمانان در زمان خليفه دوم به فرمان عمر، به ايران حمله کردند. و طي تقريباً  سال ايران جز نواحي گيلان و مازندران گشوده شد.

اسلام به سرزمين‌هايي با زبان و فرهنگ متفاوت پا گذاشت. مردمان اين سرزمين‌ها که نداي برابري و بالندگي اسلام آنان را جذب کرده بود، براي فهم بيش‌تر کلام خدا به فراگيري زبان عربي پرداختند. به اين ترتيب، براي نخستين‌بار يک زبان بين‌المللي در گستره وسيعي از جهان رايج شد که به گسترش دانش کمک زيادي کرد. زبان مشترک باعث شد که هيچ دانشمندي در سرزمين‌هاي اسلامي، احساس غربت نکند و براي دانش‌اندوزي به شهرهاي مختلف سفر کند. نگارش کتاب به زبان عربي باعث شد هر دانشمندي از دستاوردهاي علمي دانشمندان ديگر آگاه شود و ارتباط علمي، که براي پيشرفت دانش اهميت زيادي دارد، امکان پذير شود. ترجمه آثار علمي تمدن‌هاي پيشين به عربي باعث شد که براي نخستين بار بخش عمده‌اي از دستاوردهاي علمي و فرهنگي بشر تا آن زمان، کنار هم قرار گيرد.

اسلام و ديگرانديشه‌های مسلمانان بر اين باورند که خدا پيام خود را از راه وحي بر محمد و پيامبران ديگر از جمله آدم، نوح، ابراهيم، موسي و عيسي فروفرستاد.
در واقع مسلمانان معتقدند که دين خدا در اصل از آدم تا محمد يکي است و اين اصول در قرآن گردآمده‌اند. متون اسلامي اين‌گونه بيان مي‌کنند که يهوديت و مسيحيت مشتقاتي از تعاليم ابراهيم بوده و در نتيجه از دين‌هاي ابراهيمي به شمار مي‌آيند. قرآن، از يهوديان و مسيحيان (و ديگر معتقدان به اديان با منشأ الهي) به صورت «اهل کتاب» ياد مي‌کند.
 

اين مقاله نيازمند تميزکاري است. لطفاً تا جاي امکان آن‌را از نظر املا، انشا، چيدمان و درستي و... مشخص کرده و به ما اطلاع دهید.  محتويات اين مقاله اگر چنانچه دارای اطلاعات غير قابل اعتماد و نادرست يا جانبدارانه بود بسرعت ما را جهت تغییر مطلع کنید.